Ozdobne elementy okwiatu

Oko

Terminem oko (ang. eye), określa się pierścień otaczający gardziel kwiatu, odmienny barwą od barwy działek wewnętrznych (petali).

Oko nie było cechą przyrodzoną kwiatom liliowca, nie występuje w botanicznych formach kwiatów gatunku a jego powszechna obecność w odmianach współczesnych jest wynikiem prac hodowlanych.

W odmianach starszych, głównie jednobarwnych, oko było rzadkością a o ile występowało, jego obecność była mało zróżnicowana kolorystycznie i morfologicznie niepozorna.

W cenionych odmianach współczesnych obecność oka nie jest obowiązkowa. Istnieje wiele odmian, w których kolor, kształt kwiatu, gardziel, czy falbanka zdają się być wystarczającymi akcentami plastycznymi, by uczynić odmianę spełnioną pod względem atrakcyjności i piękna jej kwiatów. (ryc. 46)

Ryc. 46 Współczesne odmiany liliowców bez oka

Spectral Elegance

Jasmine Rossi

Tropical Breeze

Our Friend Jim Saddler

Tym niemniej, obecności oka w kwiatach liliowców nie da się przecenić. Pod jego prostą definicją kryją się nieprzebrane możliwości w zakresie wielkości, form i barw oraz zwielokrotniona niemal w nieskończoność liczba różnorodnych rozwiązań ich wzajemnych relacji z innymi elementami zdobiącymi kwiat liliowca.

Pierścień otaczający gardziel kwiatu w formach najprostszych jest zwarty, okrągły, przylegający swoją wewnętrzną krawędzią ściśle do obrysu gardzieli (ryc. 47). Z tych właśnie form wywodzi się określenie „oko”, które obecnie przestało przystawać do „ewolucyjnych” modyfikacji jego wyglądu, wprowadzonych przez współczesną hodowlę.

Ryc.47 Odmiany z klasyczną formą oka

Spacecoast Eye for Passion

My Sunny Valentine

Sp. Technical Knock Out

Blackberries&Cream

W niektórych odmianach oko położone jest centralnie wykluczając niemal całkowicie gardziel z elementów kolorystycznych składających się na ozdobę kwiatu (ryc. 48).

Ryc.48 Odmiany z okiem pokrywajacym gardziel

Halloween Kisses

Andy Candy

Special Graces

Panther Eyes

W innych kwiatach pierścień otaczający gardziel oddala się od niej ku obwodowi i wówczas w formie luźniejszego okręgu różnej szerokości, bardziej wyraźnie oddziela gardziel od kolorytu petali eksponując tym samym jej wielkość, głębokość i kolor (ryc. 49)

Ryc. 49 Wariant szerokiego oka w odmianach liliowców

Rock Solid

Parrot Jungle

Ebony Pools

Anita's Gift

Oczka najszersze zatracają charakter pierścieni okalających gardziel, rozprzestrzeniając się niejednokrotnie na całą szerokość działek wewnętrznych, na 2/3 ich długości oraz przechodząc niejednokrotnie na działki zewnętrzne. Tworzą w ten sposób oryginalne dwubarwne kwiaty liliowców o przeróżnych kombinacjach barw, odcieni i kontrastu (ryc.50)

Ryc. 50 Dwubarwne odmiany kwiatów liliowca

Mysterious Eyes

Black Eyed Bully

Cajun Christmas

Calling All Angels

Nieocenione zasługi w kreowaniu takich odmian poniósł jeden z najwybitniejszych współczesnych hodowców liliowców P.Stamile http://floydcove.com, który wprowadzając do hodowli odmian tetraploidalnych, uzyskaną z formy di, tetraploidalną formę odmiany Pepermint Delight, uzyskał liczną, wielobarwną plejadę liliowców z rozszerzeniem barwy oka na dużą powierzchnię działek wewnętrznych oraz przeniesieniem rysunku petali na działki zewnętrzne (ryc.51)

Ryc. 51 Dwubarwne odmiany kwiatów liliowca hodowli P.Stamile

Pepermint Delight

Giant Panda

Bart Roberts

Christopher Mody Fall

Ruby Storm

Sir Francis Drake

Walter Kennedy

Firecracker Parade

Odnosząc definicję oka, do elementu otaczającego gardziel kwiatu, za element ten należałoby uznać także inne niż okrąg lub zbliżone do okręgu formy, które mogą tworzyć obramowanie gardzieli liliowca. Tu też natura stworzyła różnorodne, zaskakujące niekiedy oryginalnością formy. Mają one najczęściej rysunek trójkąta, bądź trzech półkolistych zarysów obejmujących nasadową część działek wewnętrznych (ryc. 52).

Ryc. 52 Najczęstsze wzory oka w odmianach liliowców

Extravagant

Cave Creek Canyon

Sp. Ojo Rojo

Sulphurite Prism

Spanish Fiesta

Autumn Tempest

Concert Music

Rock Candy

W niektórych odmianach ostatnich lat pojawiło się oko w formie ciemnej plamy otaczającej gardziel, z promieniście rozchodzącymi się strzałkami ku zewnętrznym krawędziom petali (ryc. 53)

Ryc.53 Niekonwencjonalne wzory oka w odmianach liliowców

Stellar Masquerade

Extravagant

Goldenzella

Caesar Augustus

Oko kwiatu liliowca poza wielkością, rozległością i różnymi kształtami, w wielu odmianach różni się samym sposobem zaznaczenia jego obecności w centralnej części kwiatu. Rysunek oka nie zawsze bywa wyznaczony jednorodną, homogenną zmianą kolorytu w stosunku do barwy działek wewnętrznych. Bywa niekiedy bardzo subtelny, delikatny a nawet ledwo dostrzegalny (ryc. 54)

Ryc. 54 Warianty subtelnych wzorów oka w odmianach liliowców

Caesar's Head

Here and Now

Smoochie Mama

Pearl Necessity

W niektórych odmianach oko tworzy struktury kolorystycznie złożone, dwu, a nawet wielobarwne (ryc. 55)

Ryc.55 Kolorystycznie złożone barwy oka liliowców

Wheel of Time

Throught the Looking Glass

Diane Marie Kraml

Blue Sky Baby

W innych przyjmuje ono formy finezyjnie grawerowanych wzorów, które w ogólnym odbiorze atrakcyjności kwiatu miewają niekiedy wyraźnie dominujące znaczenie (ryc. 56)

Ryc.56 Grawerowane wzory oka w odmianach liliowców

The Butler Did It

Ledg. Winter Memories

Ledg. Cajun Carnaval

Get Jiggy

Omówienie relacji między okiem a obrysem działek wewnętrznych usprawiedliwione jest obserwacją kolorystycznej zbieżności między tymi elementami, najpewniej uwarunkowaną genetycznie. Podobnie jak miało to miejsce w przypadku kolorystycznych związków między gardzielą i obrysem działek wewnętrznych, istnieje wiele odmian, w których barwa oka zespolona jest kolorystycznie z barwnym wykończeniem obrzeża petali. (ryc. 57)

Ryc.57 Odmiany liliowców z kolorystyczną zbieżnością barwy oka z obrzeżem petali

Special Candy

Hemingway

Franks Catnappin

Time Moves On

Barbies Favorite

Seminole Princess

Sunshine All Day

Sp. Sweet Eye

Hodowla wykorzystała tą okoliczność do kolorystycznego poszerzenia obrysu działek wewnętrznych w stosunku do rozwiązań pierwszej generacji. I tak, w wielu współczesnych odmianach znaczna szerokość barwnego wykończenia, przyozdobionych falbanką petali, zintegrowana kolorystycznie i wymiarowo z okiem otaczającym gardziel kwiatu, tworzy formy najdoskonalszych rozwiązań plastycznych i estetycznych (ryc.58).

Ryc.58 Odmiany liliowców z relacją: barwne oko/szeroka falbanka

Sens of Wonder

Parrots of the Caribbean

Happy Happy

Doug Warner

Tom Adams

Mulberry Lane

Aleksander Hay

Lies and Lipstick

Za szczególną formę oka uznać można spotykany w niektórych współczesnych odmianach liliowców ozdobny element centralnej części okwiatu nazywany „znakiem wodnym” (ang.watermark), (ryc.59).

Jest to ostro odgraniczona strefa odbarwionych petali otaczająca gardziel na kształt pierścienia (a,c) lub wychodząca z dna kielicha (b,d). Płaszczyznę odbarwienia pokrywa delikatny rysunek rozbielonych w stosunku do kolorytu petali promieni, rozchodzących się ku obwodowi. Stąd też nazwa tego elementu „znak wodny”.

Ryc.59 Odmiany liliowców ze “znakiem wodnym”

All of My Love to You (a)

Fame (b)

Danny Steve Mitchell (c)

Enticing Elegance (d)

Trudno jest powiedzieć, na ile pochodzenie tego nowego dla kwiatów liliowca akcentu dekoracyjnego związane jest z gardzielą, na ile z okiem, a na ile odpowiedzialność za jego obecność ponoszą obie te struktury, uwikłane w zabiegi hodowlane.

Niezależnie od tego, znak wodny stanowi istotny element postępu w hodowli liliowców a odmiany, których kwiaty przystraja, są poszukiwane i powszechnie uznawane za szczególnie wartościowe.

Rozprzestrzenianie się rysunku oka z działek wewnętrznych na działki zewnętrzne jest dalszym istotnym elementem wpływającym na dekoracyjną wartość kwiatów liliowca.

Zasługa pozyskiwania takich rozwiązań, jak powiedziano powyżej, łączy się z wprowadzaniem do hodowli tetraploidów, przetworzonych genetycznie form diploidalnych w tetraploidalne.

Innym, poza podanym wyżej przykładem, ilustrującym znaczenie takich zabiegów, są losy przetworzonej przez Carpentera odmiany Terry Lyninger z formy di, w formę tetra. (ryc. 60 a). Zakodowaną w niej genetycznie cechę obecności rysunku petali na sepalach, wykorzystał w pracach hodowlanych Stamile, uzyskując całą generację atrakcyjnych odmian, w których dominuje powielona cecha pierwowzoru (ryc. 60 b,c,d).

Ryc.60 Odmiany potomne Tetra Terry Lyninger

Tetra Terry Lyninger (a)

New Paradigm (b)

A Racing the Moon (b)

Amber Stained Glass (c)

Innym, równie skutecznym sposobem pozyskiwania odmian z obecnością rysunku zarówno na petalach jak i sepalach jest krzyżowanie form pajęczych, w których cecha ta jest powszechnie obecna, z typowymi formami liliowców.

Efekty tych dwu kierunków prac hodowlanych pozwoliły stworzyć odmienną od dotychczasowych kategorię kwiatów liliowca, którą przyjęto nazywać określeniem „butterfly” (motyl). Reprezentuje ona formy niekonwencjonalne, zaskakujące rozwiązaniami plastycznymi i kolorystycznymi (ryc.61).

Ryc.61 Odmiany kategorii “butterfly”

Kazoo

Blue Eyed Butterfly

Persistent Butterfly

Orange Firecat

Blockbuster

Azure Butterfly

Butterfly Ripples

Face Dancer

Odmiany te, poprzez swoją oryginalność i urodę stały się na tyle popularne, że renomowani hodowcy taktują je w swoich ofertach jako odrębną kategorię kwiatów. Wybór ostatnio wprowadzonych odmian liliowca typu „butterfly” odnależć można na stronach internetowych P. Stamile http://floydcove.com, czy T. Petit http://www.petitdaylilies.com

Przedstawiona wyżej próba usystematyzowania roli oka w elementach ozdobnych kwiatu liliowca nie wyczerpuje wszystkich nieprzebranych bogactwem możliwości, jakimi natura obdarowuje te kwiaty. Niekiedy formy, bardziej złożone rysunkiem i kolorystyką, poprzez wzajemne przenikanie elementów gardzieli i oka zacierają między nimi granice i przez to wymykają się próbie jakiegokolwiek skatalogowania (ryc. 62).

Ryc.62 Odmiany z wymieszanymi elementami gardzieli i oka

Faulkner Sdlg

Sp. Behavior Pattern

Ashtons Giggles Phelphs

Screen Pattern

Bold Awakening

Kaleidoscope Effect

Bam Bam Wow

Lone Star Sweetheart

Tendencja ta prowadzi osiągnięcia hodowli w jeszcze innym kierunku: mozaika gardzieli z okiem zajmuje coraz większą powierzchnię petali czyniąc z tego „zapisu” element kolorystycznie coraz bardziej widoczny, atrakcyjny, uderzający. Odnosi się wrażenie, że działalność człowieka zgodna jest z interesem biologii, która tej działalności jest przychylna i z aprobatą się jej poddaje. Trudno powiedzieć ile w tym botanicznego wyrachowania a ile przypadku, - kolorystyczna atrakcyjność okwiatu, leży bowiem w interesie gatunku.

Wspomniana okoliczność, niezależnie od powodów, które ją warunkują ma w hodowli liliowców określone miejsce. Okwiat liliowca, złożony z sześciu działek stał się w całości terenem modyfikacji hodowlanych, których efekt przypomina zmieniające się wzory w obracanym kalejdoskopie.