Ozdobne elementy okwiatu

Wykończenie krawędzi działek

Określenie „krawędź” (ang.edge) działek wewnętrznych jest trafniejsze, niż powszechnie przyjęta w naszym kraju nazwa „falbanka”. Bierze się to z niewiarygodnej różnorodności morfologicznych rozwiązań jakimi natura, przy udziale hodowców, ozdabia współcześnie brzegi działek liliowca. Ozdobne krawędzie stały się jednym z najważniejszych, o ile nie najważniejszym, elementem dekoracyjnym kwiatu i jakkolwiek w części odmian odpowiadają pojęciu „falbanki”, do innych, niemniej atrakcyjnych, pojęcie to nie przystaje.

Powszechność określenia „falbanka” nawiązuje do początków prac hodowlanych, gdzie delikatne falowanie brzegów petali było jedyną cechą morfologiczną jaka ozdabiała zakończenia działek liliowców. Ewolucję tego pojęcia przybliża ryc. 63, gdzie kolekcję jednobarwnych odmian

Ryc. 63 Falbanki starych i współczesnych odmian liliowców

Pineapple Moon

Because of You

Tropical Breeze

Chang Dynasty Fall

liliowców z falbanką z lat 60-tych ubiegłego wieku zestawiono z analogicznymi odmianami lat ostatnich.

Na tej podstawie można byłoby zdefiniować falbankę jako zróżnicowanej szerokości poziome pofałdowanie krawędzi działek kwiatu liliowca (ryc.64).

Ryc.64 Tradycyjne falbanki kwiatów liliowca

Siewka Agin (a)

Our Friend Jim Saddler (b)

Spacecoast Starburst (c)

Tequila Sunset (d)

Tradycyjne falbanki morfologicznie są do siebie zbliżone. Poziome zmarszczenia brzegów petali w wydaniu najbardziej doskonałym są regularne i jednorodne na całym obszarze ich obecności. Można je spotkać w nieprzebranej liczbie odmian kwiatów liliowca, wszystkich współcześnie uznanych hodowców tych kwiatów, w wydaniu mniej lub bardziej zbliżonym do ideału. Warto zwrócić uwagę, że w niektórych odmianach falbanka wykazuje tendencję do odchylenia z płaszczyzny poziomej, ku pionowi (c,d), tworząc z płaszczyzną petala kąt zmierzający do prostego.

Modelowe rozwiązania klasycznych falbanek prezentuje hodowla Lindy Agin, http://daylily.homestead.com/agin.htm, której siewki wyróżniają się wyjątkowym kunsztem osiągnięć hodowlanych i niepowtarzalną elegancją (ryc.65)

Ryc.65 Siewki L.Agin

Nieco inne cechy morfologiczne falbanek prezentują odmiany wywodzące się z hodowli T. Petit’a, http://www.petitdaylilies.com.

Sprawiają wrażenie cięższych: są grubsze, szersze, o mniejszej liczbie sfalowań (ryc.66) a w przypadkach krańcowych stają się nieregularnym, rozlanym marginesem, najczęściej odmiennego koloru od barwy działek wewnętrznych, który w większym lub mniejszym stopniu zatracił cechę falbanki (ryc.67).

Ryc.66 Falbanki odmian hodowli Petit’a

Matthew William

Ted's Tribute to Linda

Wings of Smoke

Robert W. Grenkowitz

Ryc.67 Nieregularne obrzeża działek liliowca

Gary Colby

Featuring the Gold

Interesującym wariantem zakończenia krawędzi działek wewnętrznych, które pojawiło się w ostatnim okresie i reprezentowane jest jeszcze przez nieliczną grupę odmian, jest szczególny rodzaj falbanki, dla wyróżnienia nazwijmy ją „falbanką falistą”. Ma ona odmienną budowę od tych zakończeń działek wewnętrznych, które omówiono powyżej, i które tradycyjnie kształtują wyobrażenia o określeniu: „falbanka”.

Charakteryzuje się ona rozwichrzoną, nieuporządkowaną liczbą sfalowań, z wydłużoną falą zmarszczeń, które z jednej strony tworzą wrażenie artystycznego nieładu, z drugiej zaś, atrakcyjnego i trafnego rozwiązania plastycznego i estetycznego (ryc.68).

Ryc. 68 Odmiany liliowców z falbanką falistą (1)

V. G. Star Bright (a)

Talladaega (b)

Jane Mahan (c)

Zsa Zsa (d)

Występuje zarówno w kolorze petali (a) jak i w barwach odmiennych (b,c,d). Pewnym novum, na które warto zwrócić uwagę, jest spotykany, w niektórych z tych odmian, układ skrętnie, dachówkowato nakładających się na siebie peatli widoczny np. w odmianach Talladaega (a), Jane Mahan (b) i siewce Petit’a ZsaZsa (c). W układzie tym, każda z działek wewnętrznych jedną krawędzią układa się pod, a drugą nad, działką sąsiednią.

Falbanki „faliste” o większej liczbie, bliżej siebie położonych sfalowań występują w wielu innych odmianach, najczęściej jednobarwnych (ryc. 69).

Ryc. 69 Odmiany liliowców z falbanką falistą (2)

Cinderella Sue

Siewka Behrens'a

Fabulous Fortune

Memories Remain

Szczególną, bardziej złożoną formą falbanek falistych jest ogromnie wysublimowany artystycznie układ, przypominający żabot, - ozdobę z udrapowanego materiału (ryc.70)

Ryc.70 Odmiany liliowców z falbanką falistą (3)

The Hul

Our Fiend Olin

Sp. Irish Illumination

Ledgewood's Wigins of a Dove

Przykłady takich rozwiązań ilustruje ryc. 70, z odmianą The Hulk, na czele, - najbardziej wyraziście oddającą charakterystykę tej cechy.

Rozważania na temat morfologicznego aspektu wykończenia działek wewnętrznych byłyby niepełne, gdyby pominąć te rozwiązania, które rozmijają się z pojęciem „falbanki”, a które w rzeczywistości stanowią nowe i wielce obiecujące osiągnięcia w hodowli liliowców lat ostatnich.

Wykończenie brzegów petali w pewnej liczbie współczesnych odmian liliowców utraciło wygląd zmarszczeń czy sfalowań zewnętrznej krawędzi działek. W to miejsce pojawiły się różnorodne pod względem morfologicznym struktury, przyjmujące bardziej charakter lamówki, - niezależnego dodatku do petala, niż fragmentu integralnie z nim związanego.

Wydaje się, że początek tego kierunku hodowlli liliowców wywiódł się z wprowadzonej przez F.Harding’a odmiany Forestlake Ragamuffin (ryc.71), która poprzez obecność niezwykłej cechy stała się przedmiotem szczególnego zainteresowania hodowców.

Ten kierunek hodowli zaowocował w ostatnich latach pojawieniem się wielu nowych, atrakcyjnych odmian, które na aukcjach osiągały ceny najwyższe.

Ryc.71 Forestlake Ragamuffin (F.Harding 1993)

W budowie wielu z nich, można było bez trudu odnaleźć genetyczne związki z odmianą Forestlake Ragamuffin, niezależnie od tego czy znajdowało to formalne potwierdzenie w rodowodach rejestrowanych odmian jak to miało miejsce w odmianach Bass Gibson (J.Rice) czy F.Briar Path (F.Harding), czy brak było takich informacji, jak w odmianie Fantastic Fringe (J.Salter) (ryc. 72).

Ryc.72 Bass Gibson F.Briar Path Fantastic Fringe

Nowatorskie i niekonwencjonalne zakończenie brzegów petali, ograniczone początkowo do odmian żółtych i pomarańczowych przeniesione zostało wkrótce na odmiany o innej barwie (ryc.73).

Nabrały one wkrótce szczególnej wartości jako nosiciele genetycznej cechy, potencjalnie umożliwiającej pozyskanie nowych, atrakcyjnych rozwiązań w twórczej hodowli liliowców i jako takie uzyskiwały na rynku odpowiednio wysokie ceny.

Ryc.73

God Save The Queen

Brantlee Phillips

Trend hodowlany zakładający inne zakończenia krawędzi petali od tradycyjnej falbanki uruchomił wiele innych inicjatyw najwybitniejszych hodowców w tym kierunku, i mimo, że prace trwają nadal, przyniosło to już wiele spektakularnych sukcesów.

Istnieją hodowcy, którzy temu kierunkowi poświęcili szczególnie dużo uwagi i których osiągnięcia zdają być się wiodące. Należy do nich m.inn. J.Gossard http://www.daylilynet.com/index.htm , który jest autorem wielu bardzo oryginalnych rozwiązań w odmianach już zarejestrowanych (ryc.74), bądź uzyskanych w siewkach (ryc.75)

Ryc. 74 Odmiany Gossard’a

Outer Limits

Puffrefish Heavenly

Danger Zone

Predator

Venus Fly Trap

Tworzą one w rzeczywistości inną, niespotykaną do tej pory jakość w wykończeniu brzegów działek wewnętrznych liliowców.

Ryc.75 Siewki J.Gossard’a

Innym hodowcą, któremu udało się na polu pozyskiwania niekonwencjonalnych zakończeń krawędzi petali odnieść znaczące sukcesy jest J.Benz http://benzgardens.com/. Szereg jego odmian prezentuje najwyższy poziom osiągnięć hodowlanych w tym zakresie (ryc.76)

Ryc.76 Odmiany J.Benz’a

Reap the Whirlwind

Brislting Fury

Horns

Bladerunner

Prace hodowlane nad pozyskaniem atrakcyjnych morfologicznie zakończeń petali prowadzone są, obok wymienionych, również przez wielu innych uznanych hodowców. Ryc.77 obrazuje efekty prac na przestrzeni ostatnich lat, nad uzyskaniem zakończeń działek wewnętrznych, określanych jako „zęby rekina”.

Ryc.77 Zakończenia petali definiowane jako „zęby rekina”

Mort Morss J. Salter 2002

Iwanna Prianha J. Kinnebrew 2006

Royal Fringe T. Petit 2008

Eagles Gift T. Petit 2008

All of My Love to You J. Rice 2008

Prince Vladimir J. Peat 2009

Diamond Cutter S. Holley 2010

Forever Knight J. Peat 2010

Inną kwestią rozważań nad morfologicznymi aspektami krawędzi działek wewnętrznych, jest przenoszenie ich zakończeń na działki zewnętrzne. I tu, podobnie jak miało to miejsce z barwnymi elementami gardzieli czy oka, natura pozwoliła dopuścić do takich rozwiązań. Dziś z całą pewnością można powiedzieć, że elementy morfologiczne ozdabiające zakończenia petali, mogą w wyniku prac hodowlanych, stać się również własnością sepali (ryc.78). Odmian potwierdzających tą prawdę, jest jeszcze dzisiaj co prawda niewiele, ale z punktu widzenia przyszłych prac hodowlanych stwierdzenie to wydaje się bardzo istotne.

Ryc.78 Przenoszenie cechy zakończenia krawędzi petali na sepale

Worthy of Distinction

Siewka Townsenda

Pins and Needles

H. Malcolm Brooker

Aspekty kolorystyczne zewnętrznych krawędzi petali omówiono częściowo w podrozdziałach poświęconych gardzieli i oku kwiatów liliowca. Wykazano kolorystyczne związki obu tych struktur z barwą zakończeń działek wewnętrznych. Do pewnego czasu wydawało się, że przejęcie zabarwienia gardzieli czy oka przez zewnętrzną krawędź petali ma charakter alternatywny. Wyniki prac hodowlanych ostatnich lat zaprzeczają takiemu poglądowi.

Istnieje bowiem wiele odmian, których kwiaty wyposażone wyłącznie w gardziel i wolne od oka, posiadają falbanki w barwach innych niż kolor gardzieli (ryc. 79)

Ryc. 79 Kolory falbanek w kwiatach liliowców wolnych od oka

Elegant Harmony

Thunderbolts Way

Ed Brown

Dan's Paradise Pink

Płaszczyzną innej argumentacji jest wprowadzenie w wykończenie obrysu petali bogatszych rozwiązań kolorystycznych. Ten kierunek w hodowli liliowców stworzył całą grupę odmian, których kwiaty przyozdobione są falbanką złożoną z dwu kolorów. Jednym z nich jest powtórzenie barwy oka, drugim, najczęściej kontrastujący z nim obrys kolorowych elementów gardzieli (ryc. 80).

Ryc. 80 Dwubarwne falbanki w kwiatach odmian liliowców

Adventures with Ra

Led. Fondest Wish

Concert Music

Siewka Petit

Cave Creek Canyon

Mountain Wildflower

Orange Grove

Lady Betty Fretz

Keep On Lookin

Siewka Reily

Mike Thompson

Spanish Fiesta

Odmiany liliowców wzbogacone w cechę wykończenia obrysu petali dwubarwną falbanką należą do grupy roślin prezentujących najwyższe standardy współczesnej hodowli tych kwiatów w formie typowej.